~~ met dank aan Daniël Pletinckx & Visual Dimension bvba, Erfgoedafdeling Cultural Heritage / dit artikel is een vertaling van The world of abbot De Loose, geschreven door Daniël Pletinckx, website Visualisation of the Benedictine abbey of Ename / vertaald door Ilse Bostyn / credits: zie onderaan dit artikel / foto detail schilderij (Antonius De Loose) met dank aan Maurice Cornelis

Een periode uit de geschiedenis van de abdij van Ename die we goed kennen is de tijd dat Antonius De Loose als abt optrad. Hij was een geboren manager die ons vele documenten heeft nagelaten. Deze documenten helpen ons vandaag bij de virtuele reconstructie van die periode. We kennen het leven van Antonius De Loose vrij goed, uit verschillende bronnen, maar we hebben slechts twee afbeeldingen van hem. Hij werd abt van de abdij van Ename in mei 1657.

Abt Antonius De Loose liet ons een manuscript na met de regels van de abdij (geschreven in 1667 en gepubliceerd in 1999 in het boek ‘De monnik-manager’ van Guido Tack et al). Daarnaast is er ook zijn persoonlijk dagboek over de periode 1671-1679 (in het Frans gepubliceerd door C. van den Haute in 1921) en een aantal brieven geschreven aan Pieter Hemony, die de beiaard van de abdij vervaardigde (gepubliceerd in 2004 door de Nederlandse beiaardkenner André Lehr, oprichter van museum Klok & Peel in Asten). Hij gaf opdracht tot andere documenten, zoals kaarten van de abdijbezittingen, die vandaag van groot belang zijn om Ename en haar evolutie sinds de 10de eeuw te reconstrueren. De maker van deze kaarten was de Gentse landmeter Jan Bale.

Jan Bale zelf beeldde dit karteringsproces uit op een schilderij dat vandaag bewaard wordt in het kasteel van Olsene (België). Het tafereel toont ons abt De Loose (staand), Jan Bale (zittend in het midden) en zijn team van landmeters. Het schilderij is gesigneerd door Jan Bale en gedateerd 1658. Op de tafel worden nieuwe kaarten getekend en ingekleurd. Op de vloer ligt landmeetapparatuur en documentatie. Abt De Loose houdt toezicht op het werk.

De kaarten die door dit team gemaakt zijn, zowel de ontwerpen als de definitieve versie, worden nu bewaard in het Huis Beaucarne in Ename. De kaarten tonen in detail de abdijbezittingen in de omgeving van Ename. De kleuren geven de verschillende eigendomsrechten van de percelen weer.

Afbeelding 1: Ontwerp van een deel van de kaart van Ename, door Jan Bale (bewaard in Huis Beaucarne)
Afbeelding 2: Een van de twee definitieve kaarten van de abdijbezittingen rond Ename, door Jan Bale (1661)

De abdij wordt tweemaal afgebeeld. Allereerst is ze aanwezig op de definitieve kaart (zie detail hieronder), waarop o.a te zien zijn: de houthaven, de oprijlaan van olmen bij de ingang en de klokkentoren met beiaard.

Afbeelding 1: Detail van de kaart van Ename met de abdij in 1660, door Jan Bale
Afbeelding 2: Detail met de abdijgebouwen op de kaart van Jan Bale (1661)

De tweede afbeelding, getekend op perkament, toont de voorzijde van de abdij en wordt bewaard in het Huis Beaucarne in Ename. Deze zeer gedetailleerde tekening is erg nauwkeurig (want de afmetingen komen opvallend goed overeen met de opgravingsresultaten) en is van het grootste belang voor onze virtuele reconstructies.

Op basis van deze tekeningen en de archeologische resten die in de periode 1982-1995 zijn opgegraven, hebben wij een gedetailleerde virtuele reconstructie gemaakt van het abt- en gastenverblijf van de abdij. Met daarin (zie afbeelding hieronder van links naar rechts) de oude poort en gevangenis (met daarboven de duiventil van de abdij), de vergaderzaal (weergegeven op het schilderij hierboven afgebeeld), de ingangs- en trappenhal, de kamer van de portier/kleermaker en het voormalige huis van de abt waarvan de functie rond 1660 onbekend is (misschien was dit het huis van de provoost). De bovenverdieping aan de linkerkant bevat het appartement van de abt.

Het sterk versierde, barokke ingangsportaal leidde naar een trappenhal die links toegang gaf tot de vergaderzaal beneden (zie afbeelding hierboven) en tot het appartement van de abt boven. Aan de rechterkant ging men naar de eetzaal voor de gasten (beneden) en naar de gastenkamers (boven). Boven de toegangsdeur naar de trappenhal was een deur naar de beiaardtoren. De resultaten van de opgravingen hebben ons meer informatie opgeleverd over de structuur van het omvangrijke trappenhuis. Het ontwerp van de trap is gebaseerd op de opgravingsresultaten.

De virtuele reconstructie van de beiaardtoren wordt in een volgende bijdrage besproken en bevat (van boven naar beneden) de klokken, het klavier, het uurwerk met trommel en de gewichten van het uurwerk. De bouw van deze beiaard was een van de grote werken waartoe abt De Loose opdracht gaf bij zijn promotie tot abt in het voorjaar van 1657. De klokken werden gegoten door Pieter Hemony tussen september 1658 en 1660 en de beiaard is volledig operationeel vóór augustus 1665, zoals Pieter Hemony vermeldt in een brief aan abt De Loose.

Dit artikel is een vertaling van The world of abbot De Loose, geschreven door Daniël Pletinckx, website Visualisation of the Benedictine abbey of Ename
Vertaald met toestemming van Visual Dimension, www.visualdimension.be en Daniël Pletinckx.
Vertaling Ilse Bostyn.

Dit delen: