~~ tekst Ilse Bostyn / foto’s Dirk Van Durme & Ilse Bostyn / met dank aan Marc Maryns en de mensen van Ename voor aanvullende informatie

Leeft jouw familie al enkele generaties in Ename? Dan is de kans groot dat jouw (over)grootmoeder op deze foto staat. Dit is namelijk de eerste klas van de Enaamse, katholieke zondagsschool voor meisjes. Het jaartal staat helaas niet op het bordje dat de jongedame in het midden vasthoudt, maar ik schat dat deze foto tussen 1904 en 1910 gemaakt is.

Zondagsscholen waren adultenscholen. Je moest minstens 14 jaar oud zijn om toegelaten te worden op deze scholen en het jonge volk kon er tot ongeveer hun 25ste levensjaar les volgen. Er werd wel eens een uitzondering gemaakt voor kinderen jonger dan 14 jaar, maar enkel wanneer het kind al in het arbeidsproces was ingeschakeld. Geenszins wanneer het nog naar de lagere school ging. Rond de eeuwwisseling 19de-20steeeuw waren, ook in Ename, veel kinderen al vroeg aan het werk. Na hun eerste communie (tot 1910 was dit nog op 12-jarige leeftijd) werden zij van school gehaald en ingezet in steenbakkerijen, mandenmakerijen, weverijen, spinnerijen, op het boerenland, etcetera. Hector De Buysscher vertelt over zijn eerste werkjaren als jonge tiener in de steenbakkerij ‘aan de overkant van de twee Scheldes’. Je hoort hoe hij bij het krieken van de dag moest opstaan en tot de avond viel doorwerkte. Dat waren hele lange werkdagen, zeker in de zomer. Het weblogartikel waarin je het interview met Hector kunt beluisteren vind je hier: Hector vertelt.

Vanaf hun 14de waren de meeste jongeren dan echt wel ‘uitgeschoold’. Er waren slechts weinigen die het geluk hadden om verder te mogen studeren. Hun hulp en inkomen was dikwijls hard nodig voor het gezin. Om toch hun kennis nog wat bij te spijkeren konden ze dan terecht in de zondagsschool. In onze contreien had je dan liberale en katholieke zondagsscholen. Lange tijd hadden de katholieke scholen een ruim overwicht in Vlaanderen en in Oost- en West-Vlaanderen bleven zij dat ook min of meer behouden.

Men kreeg er les in allerhande vakken. Voorop stond vaak de les in godsdienst en goede zeden. Dat was zo gegroeid vanuit de moeilijke crisisjaren van de 19de eeuw. Een interessant gegeven is dat hier het schoolsparen uit voortkomt: men leerde de jongeren sparen. En ook de matigheidsbonden ontstonden zo: men bracht de jongeren het belang van het matig gebruik van alcohol bij. Het is duidelijk dat de adultenscholen zich volop inzetten voor het sociale aspect van onderwijs en opvoeding.

Maar daarnaast leerde men er lezen, schrijven en rekenen. Basiskennis werd bijgespijkerd. Soms werden er speciale cursussen gegeven in huishoudkunde, taalkennis, boekhouding, land- en tuinbouw, tekenen, natuurwetenschappen, gezondheidsleer, handwerk, zang… Allemaal op een veel lager niveau dan beroepsscholen, maar toch kregen jongeren die op weekdagen moesten werken hier de kans om nog wat nodige kennis op te doen.

Speur je even mee op deze foto en laat je het weten of je in een van deze jonge gezichtjes een grootmoeder, overgrootmoeder of ander familielid herkent? Ik besef… het is erg lang geleden, maar wie weet heb je nog oude foto’s thuis waarmee je kunt vergelijken?

Op de foto in het midden v.l.n.r.: zuster (moeder) Leonie – pastoor Desiderius Van Waesberghe (pastoor in Ename van 18 april 1900 tot 2 juli 1926) – zuster Ursmarine.
Op de bovenste rij: Maria Irma De Vos, vierde van rechts.
Op de onderste rij: Odile Verstraeten, tweede van links.

De zondagsschool van de jongedames op de foto werd gehouden in de kloosterschool van Ename. Deze bevond en bevindt zich nog altijd (nu KBO Ename) in de toenmalige Hoogstraat (nu Martijn van Torhoutstraat), in het huis dat op het einde van de 19de eeuw door de gezusters Schautheer geschonken werd aan de Zusters van Barmhartigheid om daar een klooster met schooltje te beginnen. Op de foto hieronder zie je dit huis: het is het hoge, witte huis op de voorgrond.