~~ geschreven door Frank Delmaire / foto’s Frank Delmaire en Ilse Bostyn / met dank aan Guido Tack

De zaak Eugenie R – Leopold VP kreeg veel aandacht in de nationale pers. Zowel in de Nederlandstalige als in de Franstalige kranten verschenen er meerdere artikelen. Uit respect voor de persoonlijke levenssfeer van in de zaak betrokken personen en hun nabestaanden worden er geen familienamen vermeld.

Op 12 februari 1923, nu exact 100 jaar geleden, startte voor het Hof van Assisen te Gent de zaak tegen Leopold VP. Hij werd beschuldigd van:

‘Vrijwillig met inzicht om ter dood te brengen, en met voorbedachten raad, eenen doodslag te hebben begaan op den persoon van R. Eugenie, te Neder-Eenaeme, Maeter, Eenaeme of elders in het arrondissement Audenaerde den 29 september 1921.’

Op 14 februari 1923 werd Leopold schuldig bevonden aan ‘doodslag met voorbedachten rade’. Hij werd veroordeeld tot ‘de doodstraf, en bevelende dat de halsrechting in het openbaar zal geschieden binnen de stad Gent. In mei 1923 werd deze straf omgezet in levenslange dwangarbeid.

De doodstraf werd in juli 1863 een laatste keer uitgevoerd te Ieper, voor misdrijven van gemeenrecht. Dit vonnis werd vanaf dat jaar ‘de facto’ omgezet in levenslange dwangarbeid. Meer dan een halve eeuw later, in 1918, werd toch één keer de doodstraf (met de guillotine) uitgevoerd op de pleger van een brutale moord. De koning weigerde in dit geval het gratieverzoek van de advocaten in te willigen. Pas in 1996 werd de doodstraf officieel afgeschaft.

Wat aan dit proces voorafging

Opmerking: Op het ogenblik van de feiten was Mater reeds overgeschakeld naar het winteruur. In Oudenaarde was het zomeruur (één uur later) nog van toepassing. De vermelde uren in het verhaal zijn winteruren.

Donderdag 29 september 1921

Omstreeks 06u45 vertrekt een opgewekte Eugenie vanuit haar ouderlijke woning te Mater naar de wekelijkse markt te Oudenaarde. Ze zou stof gaan kopen voor haar trouwkleed. Haar buurman en tevens vader van haar drie kinderen, Leopold, had haar een paar dagen geleden, na zoveel jaren, eindelijk gezegd dat hij met haar zou huwen. Te voet gaat ze door de Materse velden richting Bos t’Ename alwaar ze Leopold zou ontmoeten om samen naar Oudenaarde te gaan. Twee zusters die aan het werk zijn op het veld, zien Eugenie omstreeks 07u00 een laatste maal ter hoogte van de Boschstraat (nu Blote-Rotse). Via de toegangswegel ‘De Hel’ betreedt ze het bos. ‘De Hel’ zou voor haar letterlijk een hel worden.

Omstreeks 07u00 vertrekt Leopold per fiets vanuit zijn woonplaats te Mater en dit met één gedachte: vandaag zou hij Eugenie om het leven brengen. Zijn plan: de moord op zelfmoord te laten lijken.

In het verleden had hij tegen Eugenie steeds gezegd met haar te huwen zodra hij eigenaar zou worden van de ouderlijke woning. Een week geleden was hij eigenaar geworden. Er was één groot probleem, het jaar daarvoor had hij een andere vrouw leren kennen en met haar wilde hij werkelijk huwen. Deze vrouw had echter gehoord van de drie kinderen die hij zou hebben met Eugenie. Leopold had ontkend de vader van deze kinderen te zijn. Door Eugenie om het leven te brengen zou hij de kinderen nooit hoeven te erkennen.

Leopold rijdt via de Boschstraat waar hij ter hoogte van ‘Dikke Mie’ de toegangsweg naar het Bos t’Ename neemt (nu wandelpunt nr. 31 – Blote). Ter hoogte van de Konijnaarde gaat hij in het bos, op weg naar zijn slachtoffer.

Wat er in het bos juist is gebeurd, zal voor altijd een raadsel blijven.
Wat zeker is dat hij Eugenie aldaar om het leven brengt door een slag tegen het hoofd. Hij verstopt het lichaam en ongeveer twee uren later verlaat hij het bos via de Kapelledreef. Via de Sint-Laurentiusstraat, Paardemarktstraat, Hoogstraat en Klein Leupegem fietst hij richting Oudenaarde. Omstreeks 09u15 komt hij aan op de markt te Oudenaarde en gaat hij naar de herberg ‘In Maeter’ waar hij heeft afgesproken met twee dames die het trouwkleed voor Eugenie zouden maken. Hij komt meer dan een uur te laat op deze afspraak. De dames zijn niet meer aanwezig. Leopold vraagt aan de uitbaatster of ze Eugenie heeft gezien daar hij met haar in de herberg heeft afgesproken om samen de stof voor haar trouwkleed te kopen. Dat het antwoord negatief zou zijn, wist hij maar al te goed. Hij verlaat de herberg maar komt in de loop van de voormiddag nog een paar maal langs om na te vragen of ze Eugenie inmiddels hadden gezien. Na de middag gaat Leopold naar huis.

In het boek ‘12.000 jaar bos t’Ename’ van Guido Tack wordt melding gemaakt van deze moord.

'Niet opgetekend in 1975 maar wel in het recente oralhistory-onderzoek is het verhaal van Kilo (de lapnaam van ene V P) en weduwe Eugenie R, met wie hij op trouwen stond. Te voet op weg naar de markt in Oudenaarde zou de vrouw door Kilo na een vrijpartij in het Grotenbos (de Lange dreef noemt men nog steeds de Vrijersdreef) zijn vermoord. De man draagt haar lichaam in het donker op zijn rug langs de Pontstraat naar de overweg en legt het daar op de sporen om de moord te verdoezelen. De zaak wordt eerst geklasseerd als zelfmoord, maar maanden later komt de waarheid toch aan het licht door getuigenissen en forensisch onderzoek. Een krantenverslag bevestigt in grote lijnen dit verhaal, dat dateert van 29 september 1921.'

(bron: boek '12.000 jaar Bos t'Ename', Guido Tack, 2022)

‘s Avonds voert hij het tweede deel van zijn plan uit. Hij haalt het lichaam van Eugenie uit het bos en legt het op de treinsporen ter hoogte van het station te Ename, op grondgebied Nederename. Om 21u45 rijdt de laatste trein komende uit Brussel over het lichaam.

Vrijdag 30 september 1921

Leopold vertrekt heel vroeg vanuit zijn woning en begeeft zich richting Ename. Omstreeks 05u30 neemt hij plaats langs de spoorwegberm tussen de ijzeren brug over de Schelde en de spoorwegovergang aan het station. Van hieruit heeft hij zicht op de plaats waar hij Eugenie op de sporen heeft gelegd en kan hij het ganse verdere gebeuren volgen.

Omstreeks 06u30 wordt het onthoofde lichaam van Eugenie aangetroffen door een spoorwegarbeider. De rijkswacht van Eine komt ter plaatse.

Tussen de verschillende omstaanders bevindt zich Oda De Paepe (lees meer over Oda via de link). Deze vroedvrouw uit Ename die in de buurt van het station woont, ziet dat er op de plaats van de feiten geen bloed aanwezig is, ondanks dat het hoofd van het lichaam gescheiden is. Het tengere lichaam ligt op de buik en de armen gekruist tegen de borst. De benen zijn gestrekt en aan de kledij en schoenen kleeft gedroogd gras.

Het lichaam van Eugenie wordt in deze houding overgebracht naar het station te Ename. Het is hier dat het lichaam wordt geïdentificeerd door Eugenie haar moeder. Deze dame was, daar Eugenie de dag voordien niet was thuis gekomen, op zoek gegaan naar haar dochter en had gehoord van het gevonden lichaam op de sporen. In het station heeft er een uitwendige lijkschouwing plaats. Oda geeft bijstand aan een door het parket gevorderde arts. Zij stellen vast dat het achterwerk twee blauwe vlekken vertoont (wijst erop dat het lichaam na de dood werd verplaatst) en het hoofd vertoont aan de rechterzijde een diepe snijwonde. Gestold bloed kleeft aan de rechterzijde van de hals en op de kledij die Eugenie draagt. De dokter is van oordeel dat er een doorgedreven lijkschouwing dient te gebeuren. Er worden twee wetsdokters aangesteld en deze komen heel snel tot het besluit dat het hier zou gaan om een zelfmoord.

De conclusie ‘zelfmoord’ zou betekenen dat Leopold de perfecte moord heeft gepleegd.

Verder onderzoek

Leopold heeft echter niet kunnen voorzien dat onderzoekrechter Gottigny zich in de zaak zou vastbijten en opdracht zou geven tot een verder onderzoek. Naast dit onderzoek komen de eerste dagen na de feiten de tongen van de mensen los. In anonieme brieven wordt al vlug verwezen naar Leopold VP, bijgenaamd ‘Kilo’. Tijdens het proces komt de veldwachter van Mater getuigen: ‘Leopold staat op een niet al te goed boekje aangeschreven bij de inwoners van de gemeente’.

Leopold wordt verschillende malen verhoord. Hij beweert nooit gesproken te hebben over trouwen met Eugenie. De kinderen zijn niet van hem. Op donderdag 29 september 1921 zou hij reeds om 08u00 op de markt in Oudenaarde zijn geweest. Hij heeft Eugenie die dag niet gezien. Hij is naar Oudenaarde gereden via de Boschstraat, de nieuwe weg ter hoogte van ‘Dikke Mie’, Katteberg, Zwijndries, Paardemarktstraat, Klein Leupegem, Bergstraat en Kasteelstraat tot op de markt. Hij verklaart dat Eugenie hem in het verleden een paar maal zou gezegd hebben dat ze zelfmoord ging plegen daar ze het niet meer zag zitten alleen.

Het speurwerk van de gerechtelijke politie en de rijkswacht blijft niet zonder gevolg. Er worden verschillende personen verhoord die de verklaringen van Leopold tegenspreken. Belangrijk zijn de getuigenissen van de personen die Leopold hebben gezien op 29 september 1921 tussen 07u00 en 09u00 en op 30 september 1921 omstreeks 05u30.

Een situatieschets

Uitleg bij de luchtfoto & de uitsnede van de stafkaart

Groene stippen: route Eugenie / blauwe stippen: route Leopold

Nr. 1: de plaats waar Eugenie voor het laatst werd gezien

A: een getuige, die Leopold omstreek 07u00 zag in de Boschstraat, kruiste hem iets na 09u00 opnieuw op de terugweg naar huis, in de dreef die naar de houten brug – ter hoogte van Villa Paula – over de Schelde gaat (dit is nu de dreef ter hoogte van brouwerij Liefmans en de passerelle over de Schelde)
B: Leopold werd omstreeks 09u00 gezien door een landbouwer toen hij vanuit het bos met zijn fiets in de Kapelledreef reed (nu wandelpunt 33 – Kapelledreef)
C: een landbouwer, die aan het werk was op zijn veld ter hoogte van de aansluiting van de nieuwe weg met de Katteberg, zag Leopold niet voorbij rijden
D: de vindplaats van het lichaam van Eugenie
E: het dorp Ename
F: op 30 september 1921 heeft een arbeider, die om 05u30 naar de steenbakkerij ging, Leopold gezien ter hoogte van de doorgang onder de sporen, in de nabijheid van de ijzeren brug over de Schelde. Deze persoon heeft Leopold zelfs aangesproken
G: waar Leopold is gezien door getuige van punt A
H: de ‘Gekruiste God’ langs de huidige Martijn van Torhoutstraat (toen Hoogstraat/Klein Leupegem)
I: de Hongerijemolen langs de huidige Martijn van Torhoutstraat (toen Klein Leupegem)
J; herberg ‘In Maeter’ op de Markt in Oudenaarde

Verschillende getuigen zagen Leopold op de weg Oudenaarde-Aalst omstreeks 09u00, o.a. ter hoogte van de Hongerijemolen en de ‘Gekruiste God’.
Verschillende getuigen, waaronder de dames die het trouwkleed zouden maken en de uitbaatster van de herberg ‘In Maeter’, verklaarden dat Leopold er wel degelijk gesproken had dat hij met Eugenie zou trouwen.

Drie maanden na de feiten, op 9 januari 1922, wordt Leopold door de onderzoeksrechter met deze getuigen geconfronteerd. Hij ontkent alles en zegt dat zij allen leugenaars zijn. Leopold wordt dezelfde dag aangehouden en overgebracht naar de gevangenis van Oudenaarde.

Gezien de evolutie in het onderzoek heeft er in februari 1922 een wedersamenstelling plaats. Hierbij heeft men bijzondere aandacht voor de vaststellingen op de plaats waar en hoe het lichaam op de sporen lag. Een persoon van het parket neemt op de sporen de houding aan van hoe het lichaam werd gevonden. Er worden ‘lichttekeningen’ gemaakt. Er wordt tevens beslist om een nieuwe lijkschouwing uit de voeren. Het lichaam van Eugenie wordt ontgraven en wetsdokters uit Brussel doen het onderzoek. Zij komen tot de vaststelling dat de schedel aan de rechterzijde een barst vertoont die niet veroorzaakt kan zijn door de trein, maar door een slag met een voorwerp. De algemene conclusie is dat Eugenie om het leven kwam door een slag tegen het hoofd en niet door zelfmoord onder de trein.

Op 11 juli 1922 wordt Leopold verwezen naar het Hof van Assisen te Gent.

Na het proces

Na zijn veroordeling werd Leopold opgesloten in de gevangenis van Leuven-Centraal. Vermoedelijk kwam hij in juni 1941 in vrijheid. Hij overleed te Oudenaarde op 13 december 1959.

Onder de bevolking van Mater en Ename bleef het verhaal van de moord in het Bos t’Ename doorleven. Het werd van generatie op generatie doorverteld en zelfs in een lied neergeschreven.

‘Het Liedje van Kilo’ – foto’s Ilse Bostyn

De auteur van dit lied is niet gekend. De tekst werd vermoedelijk in de jaren 20-30 van de 20ste eeuw geschreven en geeft een compleet beeld van het gebeuren.