~~ column in ’t Ienoams geschreven door Lieven Provost / foto’s familie Provost / met dank aan de families Provost, Vergucht, Dekens, Van Lierde en Bauwens

De ‘Hoogstraat’, nu Martijn van Torhoutstraat.

Azuu leefdegen wuere mee oeze gebuurs: van koartn tot platte tuubn.

Woar da wuere in d’Huugstroate (loatr de Martijn Van Torhoutstroate op numero 151) wundegen,  oame an gebuurs ginnen nuud. Achter oezen hof loagt tur noamelijk uuk un boantsje, wor datter in de joaren ‘t fèftig van de veurige ieuwe oak al uizen stond’n.

Veel von ons gebuurs zèn mij uuk tot op vandoage nog bijgebleevn. Ulder geminschappelijk kenmerk was da gienien’n veel spel an ulder gat oe. Over twieë dervan goa kik ut ier veural en.

De buurvrouwe op wie da mijn moeder nen uitzonderlijkn kir beroep deed ols se in huugen nuud zoat, was zekers Zurmène. Ze waas de vrouwe van Zors Deekies, de schrijwerker. Zoa zij a winkelke van sigretten, rizlabloadjes, sigars, pijpgerief, toebaak, likeuren en nog ander straaf spul. Moar oas snotneuzen gingen we doar naturlek gien stinkstokken kuup’n. Want bij den duvel goade tog uk nie te biechte. Wuere voerdegen oes sigretten in vanop de Lijwoadmort, bij Katten Angèle. Die respectirde un soarte omerta wor da de maffia zaloes kon op zèn.

Zurmène kwam nie kookn. Doarveuren kwoamen op communiefiesten Sootsies Martha en Eema Muyshont. Zurmène kwoam oes de zoaterdag waas’n, of beter un goeë frontinge geev’n. ’k Rappeleere mij van oas da kik a joar of zesse was azuu un wasbeurte in e zinkie kuipe in oes purte: ze bleef moar wrijvn tussen men bien’n. En kriebeln da da dee. Nui kunde doar teeën un MieToe-beweginge op puut’n zetn. Moar tons?  Zurmène moet ter zekers van geweest zen dat oes ma achteraf gruute inspectie ging doene. Anders valt da toch nie uit te leeën.

Ozze kik un joar of virtiene was, eek eur ne kier were gepakt. Nee, nie da kik tons tussn eur bienn’n ee gewreven, want da zoe te riskant geweest hèn en wa koste ols snotneuze dorvan verwaacht’n?: de trouvaije van ui leevn ontdekken, verdwoalen in eur patategroeze en niemer weetn waor da ge uitkoamt? ‘k Oa meschiens ol doarvan alliene ol op mèn achttiende de viekingziekte gekreeën in ploatse van nui op mijn 66^ste. Want da krijde blijkboar van vuel annenarbeit. Moar gingnen de viekings nui nie vele up avonturlijke ontdèkkingstochten?

’t Zoat azuu. Zors en Zurmène kwoamen un por kier in t’joar bij oes koart’n. Maniel’n, peise kik. Ze deed’n da in de tussenploatse an un oud kramikul van un toafel wor da ter vanaalies op geburdege. En ’t was altijd bruin’n trappiest van Westmaale da ze derbij dronken. Ze koartegen noot mee mekanders, maar altijd teeën mekoar. Azuu kost’n ze op mekanders kaape zitt’n. Oas Zurmène gewonnen spel oa, lei ze eur koarten nie op toafel. Veur Zors uit te doagen kwam ze koarte achter koarte uit, en terbinst bonktege ze iedre kir mee eur vuiste op toafel en keek ze chagrènig noar iere vent. Moar Zors van zijnen kant dee nie onder veur zijn vroue. Uktejij kloptege al evenart oas ‘tem goe uitkwoamt. En zèn treiterig lachske richtinge zen vroue sproakt tons boekdill’n. ’t Waas doarbij veur mij un geruststellinge: mee nen tèmmerman aan toafel moeste kik mee die toafel uuk nie inzitt’n.

Georges Dekens en Germaine Vergucht (foto’s familie Provost).

Achter da Zumène an euren twieden trappist begost waas, moest ze noar ‘t weecee buiten. ’t Wul lukken da kik uuk op ‘t zelfste moment moest goan kijken of da’k nog a mannneke waas. Moar da was gien beletsul omda we uuk un piscine oan. Urde kik dor opins een krachtuge stroale woater vanachter die weecee-deure! Azu gelijk wa datter uit een leeë tuinslange komt oes ge ze achter de winter wir op de woaterleidinge aanslut. En un beke woater da ta moest geweest zijn! Gelukkigluk oa oeze oalkelder tons al nen overluup, ‘t zoe ter anders wa geweest zijn op oeze plankier. En ge moet uuk weet’n: een dekkinge teeën overstruuming’n zoat tons uuk no nie in nen brandpolies. Wees moar zekers: ols Zurmène weere binnenkwoamt, ee k’er da toch ne kier goe gezeid en er bijgezeid da ’k ‘s anderendoags noar den dokteur ging goan om der zeker van te zijn dat mijn uuren wel in orde waoren.

Zors zènen buik schoktege van ’t laaën. Uuk verteldege kik da’k peisdege da de dakgoate van oezen dulte om zeepe waes. En uk Zumène kost ut wèl appreciëren, moar toch é ze gezeid daa’k ne uulekort was.

Van ne weecee gesproken… Tussn kort van ten ien’n en ten ien’n waast ur op schooldoag’n dikwuls nogal a vriemelinge en un kwekkelinge veur oes weeceedeure. Vijf meiskies, drei jongies en oes pa moest’n un kurtier loater allemoale weere noar t’schole. “ ‘k Wazekik ier den iest’n!”, “g’eet weerol veur’n gekropen!”, “kan ‘t nie mir opauw’n!”, enzuvurt, enzuvurt. Ol zukke ding’n wèrdn doar gezeid en geroep’n. Irlijk gezeid, eiëntlijk oede beter un opstoppinge in die opstoppinge. En eiëntlijk moest’n wuere onder oezen appeliere nen hudo gaad èn, gelèk op ’t scoutskamp, gemoakt van ouë sorzen, versleten loakies, plullen en vanbinn’n versiert mee afgedreeën soetiens om der uuk de courooge nie bij te verliez’n ols ’t drukken teënviel. En natuurlek mee un baasche derover, zudat in ’t seizoen de renetten nie op uuze kop vieln. Moar ‘k peisdege da oes ma dat nie wuldege. De mens’n die vanachter op ‘t boantsje passeerdegen zoe’n misschien gepeist èn dat wulder un strafkamp oan. Doarbij meude nie vergeet’n da da boantsje uuk veur kerkwegel diendege… En misschien zoe de paaster doardeure rap op d’huugte geweest zèn van die constructie, mee aale gevolg’n vandien: mèn broers afgedankt ols missendienders, oes voader afgezet ols ‘t huuft van de kerkroad en surtoe uus bebonne persona non grata in de mèsse, de vespers en ‘t lof. Wie zoe ter tons in de kerke vur oes geleezn èn?

Van neefiest oes deure ging d’oplossinge zekers nie komm’n. ‘k Hure Marie nog aoltijd roep’n: “Claire, gij vuile torte, zitte gij weerol zu lange op ’t vertrèk?” d’Oplossinge veur da sanitair probleem loagt vier purtedeur’n en un weeceedeure verder an den overkant van de stroate: bij Fons en Simonne, in da uis woar da nui den bekendsten inweuner van Ienoame wunt. Zuire oan aol een wc mee nen echten weeceepot zonder sifonk, moar mee un gat da rechtstriks uitgaaf in den olkèlder. ‘k Peize da zuire doarveuren tons aol echt weeceepapier bezigden. ‘k Vonde da ol un gruute verbeteringe en bij ulder waast er uuk gin gevoar van zelfontbrandinge van nen overhittn weeceebril. En uuk doarom ee kik wèl gereguld de stroate over gestoak’n. ‘k Moestege  op den duur moar ne kir zwoaien noar Simonne en ze wist ol woarveuren da’k kwoame. ’t Was eiëntlek waa ze vandoage un win-winsituuoesie ieten: ik liete wa achter en zurre oan meststoffe vur ulderen lochting. Moar ’t nimt nie wig dat oes ma ‘t op den duur zuuedoanig verlit waas da ze van uus kiekies- en konijnekot un badkoamer ee loat’n moak’n. Vaneigies mee ne weecee en nen biedee veur ’t waasen van eur …

Fons Van Lierde en Simonne Bauwens (foto’s familie Provost).

Natuzen Fons oa gouwie handen en uuk e goe karaktère. En uk derom loagt ie in oeze bovenste schuive. ‘k Errinnere mij nog omme kleine woaren dat ‘t vriet kost onweer’n en den eletriek diksols uitvieldege. En uus grutmoeder Flavie – bebonne, die nog den tijd zonder struum oa meegemoakt – peisdege woarschijnluk da den eletriek nie mir gingst werekieren oas ze nie leesdege. Doarveuren paktege ze tons zirre ier’n paternoster om te leezen. Ze zoat tons in ier’n zetol in de tussenploatse mee ur krukke nefiest eur. Oas ze vond dat ter genoeg weesgegroetn en onzevoaders gelez’n woaren, begost ze mee ir heiligen t’anroep’n. Wuere moesten tons antwoord’n mee “Bid veur ons”. Moar wuere vond’n da ta nie goe bèkte en da we nie veur oeszelfve moest’n biddn. Oas we nie te dichte bij bebonne stondegen of in’t schotelhuis woaren, antwoordegen wulder doarveuren mee “Bid veur Fons”. Wuere woaren nog jonk en vond’n da Fons best nog vrie lange moestege meegoan… Zekers in den herfst en in de wintere vond’n wuere da uitvoll’n van den eletriek ni erg. Wuere mosten tons langer opblijvn, want mee un kiesse mochten we zekers nie noar boven. En piellampen oame naturlijk nie genoeg veur hiel diene nest te sloapen te steek’n.

En da we Fons soms vrie nudig oan! Op nen daag oa oes ma in al eur oaste der nie beters op gevond’n om mee de noalde van eur naoimachiene iere noagel van eure wijsvingers te deurbur’n. Ik naturluk ziere noar Fons. En vijf minutn loater zie’k èm al de koer op kom’n mee nen serieuzen lach op zèn wezen. “Ginget weere nie ziere genoeg”, zeit ie op zèn gekende druuge maniere. Ie zoagt direct wa dat ie nudig oat en binst ‘t kortier was mèn moeder bevrèt.  ’t Ee eur woarschijnlijk un poar smoel- of mattetorten gekost, want kee mij loaten vertell’n dat tie der mier dan vurzot op waas. En veur al zulke karweitsies wildeget ie nie in geld vergoed wèren. Oas ge ui band’n liet bloazen, zeit ie uuk altijd dat ie zelve genoeg wind producirde veur niets te moet’n aanrekenen.

Vanaf mijn zestiende stoake kik geregult de stroate over veur un babbelke mee mèn overgebuurs. Per slot van rekeninge was Fons belange nie alliene oezen velomoaker. Uuk bij Simonne moste afkoamen mee un aangebrande moppe. En oas ze peisdege dat ter nog wat scabreuze vertèllingen in mèn huuft zoat’n, zoe se mij wel ne kir binnen geroep’n en. En azuu stondegen Fons en ik op nen daag in zijn garage oas de purte open ging. En wie stuiktege d’erbinn’n? Een zekre Francine mee ieren velo an ir hand. Achter da ze goendag gezeid oan, vroeg Francine: “Fons, zoede gij men goatse ni kir wull’n stopn?”. En direkt zei Fons doarop: “Moar naturlèk Francine,… ist van veuren of vanachtere?”. Woarop da Francine antwoardege waat da Fons naturlek ol lange gezien oa: “t Is vanachtere”. Woarop dat Fons repliekirdege: ”Awel, oast azuu zit Francine, droaid ui tons moar subiet ne kier omme”. ‘k Liepe van’t laaën bijkanst onder nen ooto oak de stroate overstoaktege!

Tot de noaste vergoaderinge.
Lieven van de miester

De Martijn van Torhoutstraat in vroegere tijden
(toen nog deels Hoogstraat en deels Klein Leupegem genoemd).
De familie Provost woonde ongeveer tegenover brouwerij Bouckaert,
het grote herenhuis op de eerste foto.