~~ met dank aan Daniël Pletinckx & Visual Dimension bvba, Erfgoedafdeling Cultural Heritage / dit artikel is een vertaling van ‘Eename 1665 – the bakery’, geschreven door Daniël Pletinckx, website Visualisation of the Benedictine Abbey of Ename / vertaald door Ilse Bostyn / credits: zie onderaan dit artikel

In onze reconstructie van het plattelandsdorp Ename in 1665 introduceerden we een bakkerij. Hoewel bakkerijen vanaf de late Middeleeuwen gebruikelijk waren in steden, waren ze nieuw op het platteland, omdat de dorpelingen meestal hun eigen brood bakten. Daarom kozen wij voor een kleine bakkerij, eigendom van een jong echtpaar met twee jonge kinderen. Desondanks is hun bakkerij slechts een klein, opgeknapt huis, eigenlijk veel te klein voor een gezin van vier. Voorlopig hebben we geen historisch bewijs voor de aanwezigheid van een bakkerij in het dorpscentrum, maar het is zeer aannemelijk.

Onderstaande video neemt u mee naar Ename in 1665. Wandel met ons door het dorp naar de bakkerij en wees welkom in het huis van het bakkersgezin. Beleef hoe men woonde en werkte in het zeventiende-eeuwse Ename.
(Visual Dimension bvba, Erfgoedafdeling Cultural Heritage)

Stagiaire Fien Smits heeft een virtuele bakker ontworpen, gebaseerd op het schilderij van bakker Arent Oostwaard door Jan Steen uit 1658 (het schilderij is waarschijnlijk een geschenk van Jan Steen aan zijn vriend en zijn vrouw toen zij trouwden). Hij is dus het perfecte model voor onze jonge, beginnende bakker.

Dit schilderij toont niet alleen de outfit van de bakker, maar geeft tot op zekere hoogte weer wat een bakkerij in de tweede helft van de 17e eeuw aanbood. Let op het speciale brood in het midden van de afbeelding, genaamd duivekater, dat gewoonlijk met Pasen werd gemaakt. Arents vrouw Catharina houdt een beschuitbol vast, die werd gebruikt als een eetbaar bord voor het opdienen van eten (ook ‘muffin‘ genoemd). Bij de deur zien we krakelingen ( ook ‘pretzel‘ genoemd) hangen (zacht en zonder de zoute afwerking die tegenwoordig gebruikelijk zijn). De krakeling werd veel gebruikt als embleem voor een bakkerij.

Onze virtuele bakker toont ons de verschillende stappen in het maken van brood in de zeventiende eeuw, met behulp van een set gereedschappen.

Afbeelding 1: Het opwarmen van de oven (afbeelding: Fien Smits voor Visual Dimension)
Afbeelding 2: Het verwijderen van de as in een metalen bak (afbeelding: Fien Smits voor Visual Dimension)

Afbeelding 1: Het deeg in de oven stoppen (afbeelding: Fien Smits voor Visual Dimension)
Afbeelding 2: Het gebakken brood uit de oven halen (afbeelding: Fien Smits voor Visual Dimension)

Afbeelding 1: Vers brood klaar om te verkopen (afbeelding: Fien Smits voor Visual Dimension)
Afbeelding 2: Op de hoorn blazen zodat het dorp weet dat het brood klaar is (afbeelding: Fien Smits voor Visual Dimension)

De bakker blies op de hoorn wanneer het brood klaar was, maar ook ’s avonds, wanneer het resterende brood voor een veel lagere prijs kon worden gekocht.

In onze reconstructie hebben we ook voorwerpen toegevoegd die verwijzen naar de bewoners van het huis. Op de eettafel verwijst een houten drinkkan naar de bakker die aan het werk is. Aan de eettafel staat een kinderstoel. In tegenstelling tot de meeste huizen bevinden de bedden zich op de eerste verdieping, omdat er beneden geen plaats meer is. Boven vinden we ook een wieg en een bakermat die werd gebruikt om de baby te verzorgen en borstvoeding te geven. Het Nederlandse woord bakermat (met de betekenis “waar het allemaal begint”) komt van bakermand, een zitmand waarin de baby verzorgd en gevoed werd.

Dit artikel is een vertaling van ‘Eename 1665 – the bakery’, geschreven door Daniël Pletinckx, website Visualisation of the Benedictine abbey of Ename (27-06-2020)

Vertaald met toestemming van Visual Dimension, www.visualdimension.be en Daniël Pletinckx.

Vertaling Ilse Bostyn.