~~ met dank aan Daniël Pletinckx & Visual Dimension bvba, Erfgoedafdeling Cultural Heritage / dit artikel is een vertaling van ‘Eename 1665 – the school’, geschreven door Daniël Pletinckx, website Visualisation of the Benedictine Abbey of Ename / vertaald door Ilse Bostyn / credits: zie onderaan dit artikel

Van het midden van de 11de eeuw tot het einde van de 18de eeuw werd Ename bestuurd door de benedictijnenabdij, gelegen tussen het dorpscentrum en de Schelde. Deze abdij organiseerde dus ook de belangrijkste aspecten van het dorpsleven. Zo koopt de abdij van Ename in 1628 een stuk grond aan het dorpsplein, om er een school voor het dorp op te richten in het huis van de koster. Deze organiseerde namelijk niet alleen de praktische aspecten van de diensten in de Sint-Laurentiuskerk (de parochiekerk), maar verzorgde ook het onderwijs voor de kinderen van het dorp. We konden deze school identificeren op de gedetailleerde kaart van het dorp, gemaakt door landmeter Jan Bale in 1661.

Onderstaande video neemt u mee naar Ename in 1665. Wandel met ons door het dorp naar de school en loop even naar binnen. Ontdek hoe de dorpsschool eruit zag in het zeventiende-eeuwse Ename.
(Visual Dimension bvba, Erfgoedafdeling Cultural Heritage)

Van 1628 tot heden is de locatie van de school niet veranderd, hoewel de abdij in 1795 werd opgeheven en de school werd overgedragen aan de Franse Republiek en in 1830 aan het nieuwe land België.  In 1984 werden de schoolactiviteiten gestaakt en het perceel krijgt een woonfunctie.

Uit historisch onderzoek blijkt dat bijna alle plattelandsscholen in de 17e eeuw gevestigd waren in een bijgebouw van een woonhuis of openbaar gebouw. Dit is precies wat we zien op de kaart van 1661 (zie hierboven), dus we hebben het gebouw gereconstrueerd als een gewone woning met een bijgebouw met één grote ruimte. Beide hebben een ingang aan de straatkant zoals de kaart van 1661 suggereert.

In een school als de dorpsschool in Ename was er slechts één gemeenschappelijke ruimte voor jongens en meisjes van alle leeftijden. De onderwijzer zat aan zijn bureau en hielp de kinderen met hun taken. Kinderen die slecht presteerden of zich niet gedroegen werden gestraft met een klap op de vlakke hand met de ‘plak‘.

Vanaf de tweede helft van de 17^de eeuw waren gedrukte schoolboeken het belangrijkste instrument voor onderwijs. Eén van de mensen die een rol speelde bij het creëren van schoolboeken was de vader van de onderwijswetenschappen: Jan Amos Comenius. Zijn ‘Orbis Sensualium Pictus’ (‘De zichtbare wereld’) was baanbrekend en meertalig. Nadat hij het onderwijs in verschillende landen had opgezet, woonde hij van 1657 tot 1670 in Amsterdam, waar hij overleed.

Afbeelding 1: Een pagina over het onderwerp ‘wolken’ uit de ‘Orbis Sensualium Pictus’
Afbeelding 2: Portret van Jan Amos Comenius, Jürgen Ovens, 1650-1670 (Rijksmuseum)

Dit artikel is een vertaling van ‘Eename 1665 – the school’, geschreven door Daniël Pletinckx, website Visualisation of the Benedictine abbey of Ename, (09-06-2020)

Vertaald met toestemming van Visual Dimension, www.visualdimension.be en Daniël Pletinckx.

Vertaling Ilse Bostyn.